Hükümetin baskısına rağmen direnişi sürdürenler var.
sembolik resim
Aralık 2021’de her yıl düzenlenen Cumhurbaşkanlığı Kültür Sanat Büyük Ödülleri töreninde kalabalığa seslenenCumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, “Kültür ve sanatta ne kadar güçlü olursanız çevrenizi o kadar yönlendirebilir ve yönetebilirsiniz. Günümüzde küresel sistemi yönetenlerin en güçlü silahlarının kültür araçları olduğu bir gerçektir.” Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın iktidardaki Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP) iktidara kuruluşundan bu yana geçen yıllarda, ülkenin sanat ve kültür sahnesinin büyük bölümünü yavaş yavaş kontrol altına aldı.
Tanınmış sanatçılar, şarkıcılar, söz yazarları ve komedyenler, çalışmaları nedeniyle gözdağı,baskı ve tehditlerle karşı karşıya kaldılar. Bu gruplar, esnaflarını ülke çapındaki mağduriyetler ve siyaset hakkında konuşmak için kullanmalarıyla bilinir ve bu nedenle iktidar partisi için bir tehdit olarak algılanırlar. Tiyatro,mizah ve hiciv grupları bile iktidar liderliğinin önemli baskısıyla karşılaştı. İktidar hükümeti televizyon dizilerini, şovlarıve yabancı müziğiengellemeye çalıştığında da birçok örnek olmuştur. Gerekçeler genellikle geniştir, materyalin terör propagandasınıteşvik ettiği, uyuşturucu kullanımınıteşvik ettiği, cumhurbaşkanına hakaret ettiği, yerel aile değerlerini rencide ettiği ve hatta kültürel dezenformasyon sunduğu suçlamalarıyla..
Ama her zaman böyle değildi.
Akademisyen Emre Tansu Keten, AKP iktidarının ilk yıllarına yansımalarında, AKP’nin 2002’de iktidara geldiğinde sanat ve kültüre önemli bir ağırlık verdiklerini ve 2002-2011 yılları arasında çok sayıda önemli sanat kurumunun açıldığını yazdı. Keten, “Avrupa Birliği ile uyum süreci ve özel sektörün kültür ve sanat alanına yatırım yapmaya teşvik edilmesi, kültürel alanın neoliberal ekonomi programıyla uyumunu ve AKP’nin kendi kültürel gündemini –bir süreliğine- terk ederek bu sürece destek olmasını beraberinde getirdi” diye yazdı.
Ancak siyasi liderliğin dokusundaki değişiklikler – özellikle Gezi Parkı protestoları sonrasında – iktidar partisinin ülkedeki sanatsal ve kültürel eğilimlere bakışını değiştirdi, “2000’ler boyunca kültürel alanı ekonomik ve diplomatik bir araç olarak gören hükümet, 2010’dan sonra, özellikle Gezi ayaklanmasından sonra kültürü siyasi olarak araçsallaştırmaya başlayacaktı. kimlik temelli kültürel kutuplaşma politikası nedeniyle yapıştı”, diye yazdı Keten.
Diğerleri ise değişikliğin AKP’ nin 2011 yılında yeniden seçilmesi sonrasında zaten görülebileceğini savunuyor. Siyaset bilimci Cengiz Aktar 2012 yılında Eurasianet’e verdiği röportajda, üçüncü bir zaferi garantiledikten sonra, “Başbakan şu anda [AKP’nin] sonsuz gücünden o kadar emin ve emin hissediyor ki, şimdi genel bir toplum mühendisliği sinyali veriyor.” dedi.
Bu görüşmeden dört yıl sonra, başarısız bir askeri darbe ülkenin siyasi ve sosyal dokusunu büyük ölçüde değiştirdi. O dönemde gazeteci Barçın Yinanç, darbeden günler sonra hükümetin olağanüstü hal ilan ederek iktidar hükümetinin “kararnameyle ve adli kontrol veya muhalefet olmadan yönetmesine” etkili bir şekilde izin verdi. İfade özgürlüğünü korumaya adanmış kâr amacı gütmeyen bir kuruluş olan PEN America Haziran 2021 raporunda,“Erdoğan ve AKP, 2016 darbe girişimine acımasızca çökerterek, demokratik normları baltalayarak ve iktidarın yeni kaldıraçlarını ele geçirerek yanıt verdi. Bu yetkileri toplum çapında muhalefeti hedef almak için agresif bir şekilde kullandılar.” Darbeden bu yana hedef olanlar arasında “yazarlar, sanatçılar ve diğer yaratıcılar” da yer alıyor.
COVID-19 ile yeni kısıtlamalargeldi . Erdoğan, Türkiye’nin salgınla ilgili kalan kısıtlamaları 1 Temmuz 2021’den itibaren kaldıracağını açıklarken, 1 Temmuz itibarıyla tüm müzik etkinliklerinin gece yarısına kadar sona ermesi gerektiğinekarar vererek uzun vadeli yeni kurallar oluşturdu. Ankara’dan gelen bir adreste, “Affedersiniz ama kimsenin geceleri kimseyi rahatsız etmeye hakkı yok” dedi. #Kusurabakiyoruz (sizi mazur görmüyoruz) hashtag’i, vatandaşların ve müzisyenlerin yeni yasaktan duydukları hoşnutsuzluğu dile getirerek Türkçe Twitter’da hemen trend oldu.
7 Ocak 2022 Cuma günü, Resmi Gazete’de yayınlanan bir raporda eğlence mekanlarında gürültü düzenlemeleriyle ilgili bir dizi yasak getirildi. Yeni kısıtlamalar, son derece hassas olarak tanımlanan alanlarda (konutlar, hastaneler, çocuk ve yaşlı bakım evleri, yatılı eğitim kurumları ve öğrenci yurtları), hassas (oteller, okullar ve dini tesisler) ve en az hassas (idari ve ticari binalar, oyun alanları ve spor tesisleri) açık ve yarı açık alanlarda canlı müziği yasaklıyor. Son derece hassas bölgelerde, mekanlar sadece iç mekanlarda canlı müzik yapabilir. Hassas alanlarda gece yarısından sonra konser, etkinlik, festival gibi açık hava etkinlikleri yasaktır. En az hassas bölgelerde, gece yarısından sonra canlı müzik ücretsizken, gece yarısından sonra konserler, etkinlikler, festivaller ve benzeri açık hava etkinlikleri yasaktır.
Twitter hesabından yeni düzenlemeleri yorumlayan avukat Ali Gül, “Resmi Gazete’de yayımlanan yönetmelik değişikliği ile Türkiye’de saat 12’den sonra neredeyse tüm eğlence faaliyetleri yasaklanmıştır” diye yazdı.
Mevcut kurumları kullanma
1994 yılında kurulan Türkiye Radyo ve Televizyon Üst Kurulu (RTÜK), ülkenin ana görsel-işitsel düzenleme otoritesidir. Yetkileri, kuruma çevrimiçi yayıncıları düzenleme yetkisi verildiği 2019’da büyük ölçüde genişletildi. Aynı yıl RTÜK, Amerikan televizyon dizisi Modern Family’yi yasakladı çünkü dizi küfürlü bir dil kullanıyordu ve çünkü çömelden bir çocuk gösterdi. Bir yıl sonra Netflix, RTÜK’ün “senaryoda açıklandığı gibi yardımcı roldeki eşcinsel bir karaktere itiraz etmesi” nedeniyle yapım başlamadan önce bir TV dizisini düşürdü.
Ayrıca, 2018’de yaklaşık 200 şarkıyı sansürleyen ülkenin ulusal kamu yayın kuruluşu TRT de müziğin alkolizmi veya terörizmi teşvik ettiği gerekçesiyle DW’yi bildirdi.
Geçen yıl,Türkiye’de önemli bir hayran kitlesine sahip olan K-pop’un “gençleri ailelerinden uzaklaştırdığını ve cinsiyetsiz bir yaşam tarzı yaşamaya teşvik ettiğini” savunarak, Türkiye Aile Bakanlığı da içerik sansürüne dahil oldu. Twitter’da, Türk hayranları #kpopyasaklanmasın bir hashtag bile başlattı – #KPopshouldnotbebanned.
“Dünya çapında bir müzik trendi Türk medyası tarafından ilk kez hedef alınmıyor. 1990’ların ortalarında, Türkiye’nin ana akım medya kuruluşları Batılı heavy metal gruplarının satanizmi teşvik ettiğini savundu. Bugün temel fark, daha önceki endişeler çoğunlukla laik ailelerden gelen gençlere odaklanırken, K-pop muhafazakarlar arasında endişeleri tetikledi.” dedi.
Sanatçılar rap üzerinden protesto etti
Akademisyen Lisel Hintz, 2019 Washington Post makalesinde, “özellikle baskıcı rejimlerde, genellikle “eğlence medyası” olarak kabul edilen şey aracılığıyla kurnazca örtülü eleştiriler, iktidardakilerin meşruiyetini parçalayarak yıkıcı bir rol oynayabilir” diye yazdı. Hintz, 2019’da gece yarısı aynı anda yayınlanan iki özel rap videosuna atıfta bulunuyordu.
Susamam (“sessiz kalamaz” anlamına gelen) şarkısı, 6 Eylül 2019’da YouTube’da Türkiye’de bir numaralı trend video oldu. Türkiye’ye ve en acil sosyal, siyasi ve kültürel meselelerine bir övgüydü. 48 saat içinde Türk sosyal medyasının en popüler hashtag’lerinden birine dönüştü.
İkinci rap şarkısı, Türkiye’nin önde gelen rapçilerinden Ezheltarafından yayınlandı, “Olay” (Olay) – 2016 başarısız askeri darbesi, Gezi Parkı protestolarıve son yıllardaki diğer tartışmalı olayları anlatan bir şarkı. Hintz, şarkıların ve etkilerinin sosyal medya üzerinden yeniden alevlendiğini “pop kültürünün benzersiz içsel, meydan okuyan ve büyüleyici gücünü yansıttığını” yazdı.
Gazeteci ve yazar Barbaros Altuğ gibiler de umutlu. Altuğ,DW’ye verdiği röportajda “Her şeye rağmen şiddetle direnen sanatçılar var. Türkiye herkesi hayrete düşüren bir direniş gücüne sahiptir. Ve sanatçılar ve entelektüeller arasında en güçlüsüdür.” diyen T.C., zorluklara rağmen “demokrasi ve sanatsal özgürlük mücadelesinin hala mücadeleye değer olduğunu” da sözlerine ekledi.
Kaynak:globalvoice
*(dd.Redaktör)
Yorumlar kapalı.